Zwykle
czyta się książki nasączone historiami ludzi, których dotykają wspaniałe
przygody, górnolotne emocje często pomieszane z osobistymi dramatami i
tragediami ściskającymi gardło czytających. Najczęściej jednak jest to fikcja.
Coś co autor wytwarza w swoim umyśle, przekazuje i doświadcza obrazując swoje
wyobrażenia. Często też poparta własnymi przeżyciami i swoim życiem.
Lubimy brnąć w takie książki.
Wchodzimy w czyjąś skórę, drażnimy się z czyimś lękiem, patrzymy na łzy i
rozpacz z boku. Oglądamy z równą chęcią radość i największe rozkosze,
utożsamiając siebie w podobnych sytuacjach. Ale nadal tkwimy w literackiej
nieprawdzie. Jak najbardziej realnej, lecz zamkniętej w papierowej oprawie. Czy
z trudem przyjdzie mi „ocenić” książkę Pani Haliny Birenbaum? Jak to zrobić,
gdy po jej przeczytaniu najchętniej zaszufladkowałbym ją w gatunku science-fiction? Mierzę się z
paradoksem, który chce mnie przekonać, że ta książka jest „wymyśloną prawdą”. A
jest tylko prawdą.
Książka to swoiste świadectwo,
bolesny opis, szokujące wyznanie wydarzeń tak nieprawdopodobnych dla mojego
pokolenia, że aż trudnych do pojęcia mimo wszystkich tych lekcji, które
dostajemy przez wiele lat w szkole, ciągłych rocznic i wydarzeń kulturalnych non
stop żywych i obecnych w społeczeństwie. Niby wszyscy są świadomi, znają
historię, wiedzą choć odrobinę o wojnie, to szczegóły pozostawione są tylko w
duszach tych, którzy przeżyli ten czas. Zły czas.
Takie właśnie szczegóły
otrzymujemy w książce „Nadzieja umiera ostatnia”. Poznajemy bez zbędnych
wstępów dramatyczne losy 13-letniej dziewczynki, najpierw w okupowanej przez
Niemców Warszawie. Nie dostajemy dokładnej charakterystyki getta, ale dzięki
opisom ciągłego strachu, prześladowań i codzienności wojny z łatwością
przenosimy się na ruiny stołecznych ulic.
Związek małej Haliny z matką,
braćmi i ojcem łączy jedna najważniejsza zasada. Być razem i przeżyć. Ciągła
tułaczka i ucieczka, ukrywanie po piwnicach i strychach, wiara w znajomości i
niepodważalne żelazne znaki nienaruszalności mają swoją wartość rano, by już
wieczorem nie istnieć. Oglądanie cierpienia ludzi, bliskich z tej samej ulicy
nie ma żadnego sensu. Do wszystkiego podobno można się przystosować. Mała
Halinka nie musi się zastanawiać nad sensem i poziomem człowieczeństwa. W
takiej sytuacji przyszło jej żyć i nie ma odwrotu. Na tym polega sens życia. By
żyć.
Później robi się tylko gorzej.
Pobyty w obozach koncentracyjnych, rozłąka z rodziną, szukanie kogokolwiek by
zaślepić w sobie bezradną samotność. Czytając o komorach, blokach, selekcjach,
zupach z brukwi, nieludzkim znęcaniu i bezmyślnym zabijaniu, torturowaniu,
szydzeniu, warunkach nie z tej ziemi, ludziach, którzy przestali być ludźmi i wszystkim
czego nie potrafiłbym sobie sam wyobrazić, nie myślałem, że to opis prawdziwy.
Tak jakby historia była jakimś kolejnym gatunkiem filmowym.
Pocieszało mnie, iż wiedziałem,
że autorka przeżyła. Wszystko co ją spotkało, w jakiś sposób musiało się
skończyć. I cudy, których doświadczyła, choć dla niej były największymi
dramatami chyba miały jakiś cel. Z drugiej strony. Czy taka podłość ze strony
nie wiadomo kogo: świata, ciągu zdarzeń, ludzi, Boga, przypadku może mieć
jakikolwiek sens? Czyżby poznanie tych okropnych wydarzeń pozwoli na szok i
powstrzymanie przyszłości?
To niewiarygodne, że nastolatka
z taką precyzją musi pamiętać swoje dwa młode lata życia spędzone w otoczeniu
totalnego wyniszczenia. Udawać dorosłego, walczyć o miskę zupy, kawałek podłogi
czy rzadsze gryzienie przez wszy. Czy w takim miejscu jak obóz zagłady możliwe
są inne emocje niż strach przed śmiercią i strach przed utrzymaniem życia.
Książka Haliny Birenbaum to
ówczesny świat „od kuchni”. Trudno ją ocenić. Nie wiem czy w ogóle to zrobię.
Bo jak mam wybrać w internetowym serwisie między punktami: książka bardzo dobra, wybitna, czy kiepska. Co
mam ocenić? Historię?
Nie powiem, że książka mi się
podobała lub nie, bo są to słowa nieodpowiednie. Polecam ją tylko, bo warto
poznać przeszłość. Do oceny wyłącznie indywidualnej.
„Jakich
słów użyć, aby odmalować szał matek, którym tu odbierano dzieci, cierpienia
rozłączonych rodzin, bezradność ludzką i niczym nie ujarzmioną chęć życia?”
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz